Risicogroepen

De huisarts gaat bij iedere patiënt ouder dan 40 jaar de risico- en screeningsstatus na.

Op basis hiervan wordt een verschillend beleid opgesteld:

Verhoogd risico door persoonlijke antecedenten

Bij mensen met een verhoogd risico omwille van persoonlijke antecedenten stelt de huisarts een beleid op in samenwerking met de gastro-enteroloog.

Hoogrisicopatiënten zijn:

• patiënten met heriditaire nonpolyposis colorectale kanker (HNPCC) of familiale adenomateuze polyposis (FAP);
• personen met persoonlijke antecedenten van adenomateuze poliepen;
• personen die een resectie ondergingen voor colorectale kanker;
• patiënten die acht jaar of langer lijden aan de ziekte van Crohn of Colitis ulcerosa;

Verhoogd risico door eerstegraadsverwanten

Personen met één of meer eerstegraadsverwanten met (gevorderde of multiple) adenomen of dikkedarmkanker hebben een verhoogd risico op dikkedarmkanker. Omwille van dit verhoogd risico is een vervroegde screening m.b.v. coloscopie aangewezen vanaf de leeftijd van 40 jaar of 10 jaar voor de diagnose van dikkedarmkanker of gevorderde of multiple adenomen bij het jongste familielid.

Er is discussie over welke screeningsmethode op welke leeftijd best wordt aangeraden bij personen met één eerstegraadsverwant met dikkedarmkanker (of gevorderde multiple adenomen) wanneer deze ouder was dan 60 jaar bij de diagnose. Men kan FIT vanaf 40 jaar overwegen of coloscopie vanaf 50 jaar.

Geen verhoogd risico

Bij personen zonder verhoogd risico wordt vanaf de leeftijd van 50 jaar een tweejaarlijkse screening met FIT voorgesteld. De huisarts vraagt spontaan te melden als colorectale kanker zich bij eerstegraadsverwanten zou voordoen.

Vanaf 51 jaar ontvangt een persoon zonder verhoogd risico een FIT (OC-sensor) met de post in het kader van het Vlaamse bevolkingsonderzoek.

Een positieve FIT wordt steeds gevolgd door een coloscopie. Indien deze coloscopie negatief is, wordt de patiënt meegedeeld dat de volgende screening pas na tien jaar uitgevoerd moet worden.

Fecaal Immunochemische Test (FIT)

Vals-positieve en vals-negatieve resultaten

Voor het aanbieden van de FIT krijgt de patiënt een volledige risicocommunicatie over het screenen op colorectale kanker. Hoe groot is de kans op vals-positieve en vals-negatieve resultaten? Wat zijn de mogelijke verwikkelingen van de coloscopie?

Bij circa 95 op 100 mensen blijkt de FIT niet afwijkend. Voor het screeningsjaar 2016 bleek 6,6% (in 2015 was dit nog 7,5%) van de testen uit het bevolkingsonderzoek afwijkend (≥75 ng/ml).

Bij 9 op 10 gevallen gaat het niet om dikkedarmkanker, maar in 6 op 10 vindt de specialist poliepen of in 3 op de 10 wordt er niets gevonden (valsafwijkende FIT). Slechts bij 1 op 10 mensen blijkt het effectief om dikkedarmkanker te gaan.

Het correcte beleid na elk afwijkend resultaat (ook bij aambeien en zichtbaar rood bloedverlies) is een volledige coloscopie. Complicaties die het meest optreden na poliepectomie, omvatten bloedingen (0,3-3,2 per 1000 coloscopies) en darmperforaties (0,1-2 per 1000 coloscopies).

Werkwijze

De patiënt wordt aangeraden om eerst te plassen en door te spoelen, daarna het opvangpapier (meegeleverd in bevolkingsonderzoek) te plaatsen en dan zo snel mogelijk een staal te nemen. Bij gebrek aan opvangpapier kan de persoon een paar laagjes wc-papier in het toilet leggen.

Het teststaafje van de OC-sensor moet met de groefjes over de stoelgang worden gewreven totdat er stoelgang aan blijft kleven. Nadien wordt het terug in het meegeleverde recipiënt geplaatst dat buffervloeistof bevat. Dat kan de patiënt zelf uitvoeren. Dit recipiënt wordt in de bijgeleverde envelop opgestuurd naar het laboratorium. Eén staal is voldoende.

De FIT is na de afname temperatuurgevoelig. Het staal kan tot zeven dagen in de koelkast bewaard worden.

Buiten het bevolkingsonderzoek kan de huisarts gebruikmaken van de FIT die het labo ter beschikking stelt. Het is ook mogelijk in de eigen praktijk (kwalitatieve) FIT-tests aan te kopen en zelf af te lezen.

• Vanaf 40 jaar: nagaan of er persoonlijke of familiale risicofactoren zijn die een aangepast beleid vereisen.

• Bij afwezigheid van risicofactoren:
  • vanaf 50 jaar: alle patiënten krijgen om de twee jaar een FIT aangeboden;
  • vanaf 51 jaar: alle patiënten krijgen informatie over het bevolkingsonderzoek.